15 Câu nói hay nhất của Gia Cát Khổng Minh giúp bạn thay đổi cuộc đời

Gia Cát Khổng Minh là một nhà quân sư, quân sự lỗi lạc trong lịch sử Trung Hoa thời Tam Quốc. Không chỉ am hiểu về nhiều lĩnh vực từ địa lý, phong thủy đến kỹ thuật, quân sự, Ngài còn được phong là Thánh Văn với những câu nói để đời có giá trị xuyên suốt mọi thời đại. 

Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi “lĩnh ngộ” những câu nói hay nhất của Gia Cát Khổng Minh để được mở rộng tầm mắt về “nhà tiên tri vĩ đại nhất trong lịch sử Trung Quốc” này, cũng như đúc kết cho mình bài học quý báu nhất từ những lời răn dạy của bậc thánh nhân này nhé!

Đôi nét về Gia Cát Khổng Minh

Gia Cát Lượng, biểu tự Khổng Minh, hiệu là Ngọa Long là người đất Dương Đô, sinh vào năm Tân Dậu 181 và mất năm 234 thời Hán Linh Đế. Sinh thời, ông là một người “trên thông thiên văn, dưới tường địa lý”, là nhà chính trị, ngoại giao, nhà chỉ huy quân sự và cũng là một nhà phát minh kỹ thuật đại tài thời Tam Quốc.

Đặc biệt, Gia Cát Khổng Minh còn là một công thần khai quốc, phò tá Lưu Bị gây dựng nên nhà Thục Hán, sau hình thành thế chân vạc Tam quốc, liên minh Thục- Ngô chống Ngụy. Dưới thời Lưu Bị, Khổng Minh nắm giữ nhiều chức vị quan trọng, và được coi là một chiến lược gia xuất sắc nhất mọi thời đại, sáng ngang với Tôn Tử. 

Không chỉ có tài trí hơn người, Gia Cát Khổng Minh còn là người tài đức song toàn, có lòng tận trung báo quốc, được người đời kính trọng và nể phục. Vì thế mà trong dân gian thường ca ngợi “Tuyệt nhân là Lưu Bị, tuyệt gian là Tào Tháo, Tuyệt trí là Khổng Minh).

Gia Cát Khổng Minh không chỉ là một vĩ nhân có sức ảnh hưởng lớn ở thời đại bấy giờ, mà còn là một nhân vật vĩ đại trong lòng nhiều thế hệ sau này, cả ở Trung Quốc cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Những câu nói để đời của bậc thánh nhân này đã trở thành phương châm sống của biết bao người, xứng đáng là một tài sản vô giá đối với văn hóa nhân loại. 

***Tham khảo thêm: Tượng Khổng Minh Gia Cát Lượng bằng đồng đẹp chân thực 

Trong phần dưới đây, cùng chúng tôi tìm hiểu ý nghĩa 15 câu nói hay nhất của Gia Cát Khổng Minh được nhiều người yêu thích và tâm đắc nhất nhé! 

15 Câu nói hay nhất của Gia Cát Khổng Minh

#1. Cúc cung tận tụy, tử nhi hậu dĩ

Dịch nghĩa: Hết lòng tận tụy, đến chết mới dừng

Người quân tử một khi làm việc gì phải dốc hết lòng hết sức, tận tụy, nhiệt thành đến cùng, đến lúc chết mới thôi. Đây là phẩm chất luôn được đề cao, là chuẩn mực đánh giá người quân tử trong xã hội thời xưa.

Câu nói này khiến cho ta phải suy ngẫm, bởi trong xã hội hiện đại, con người ngày càng sống vì tư lợi cá nhân, nhiều người làm việc cốt cho có, coi công việc chung không phải là việc của mình. Lối sống hời hợt, thiếu tận tụy trong công việc của một bộ phận người trong xã hội đang làm mai một dần những phẩm chất quý báu của con người, là một “căn bệnh” cần mạnh tay chữa trị. 

#2. Phi đạm bạc vô dĩ minh chí, phi ninh tĩnh vô dĩ trí viễn

Dịch nghĩa: Không đạm bạc thì không tỏ rõ được chí hướng, không yên tĩnh thì không thể xây dựng được chí hướng cao xa.

Con người trong cuộc sống, nếu không sống trong cảnh đạm bạc, sống một cách giản dị thanh cao thì khó có thể tỏ rõ được chí hướng của mình. Cuộc sống danh lợi, vật chất sẽ che mờ lý trí, dễ khiến con người đánh mất đi chí hướng ban đầu của mình. Tương tự, nếu muốn có được chí hướng cao xa, có tầm nhìn sâu rộng, cần phải giữ được tâm tưởng thanh tịnh, yên bình.

Đây là lời răn dạy sâu sắc mà Gia Cát Khổng Minh gửi đến con trai mình, và cũng là bài học quý giá để người đời suy ngẫm. Đạm bạc ở đây không phải là cuộc sống ở ẩn, túng thiếu, mà ý chỉ một lối sống không màng danh lợi, không để vật chất che mờ lý trí. Tâm không tạp niệm, tư tưởng không rối ren ắt sẽ tỏ rõ được chí hướng cao rộng, sáng ngời.  

#3. Quý nhi bất kiêu, thắng nghi bất bội, hiền nhi năng hạ, cương nhi năng nhẫn

Dịch nghĩa: Cao quý không kiêu ngạo, chiến thắng không tự mãn, hiền tài vẫn phải khiêm nhường với người dưới, cương trực mà bao dung nhẫn nại.

Người quân tử dù ở địa vị cao, dù có lập được chiến công hiển hách cũng phải giữ được sự khiêm nhường, không tự cao tự đại, không lên mặt, tự mãn với người kém hơn mình mà phải luôn nhẫn nại bao dung, trong cương có nhu, ấy mới là bậc chính nhân quân tử. 

Đời người lúc thăng lúc trầm, ở nơi đỉnh cao cũng không vỗ ngực tự kiêu mới có thể được lòng người trên kẻ dưới. Ngược lại, những kẻ ỷ vào tài năng, địa vị hơn người mà dương dương tự đắc, thì suy cho cùng cũng chỉ là kẻ tầm thường.

#4. Đãi mạn tắc bất năng khai tinh, hiểm táo tắc bất năng lý tính

Dịch nghĩa: Lười nhác không thể tinh thâm, nóng nảy mạo hiểm không thể có lý tính

Mỗi một con người sinh ra ở đời đều có một sứ mệnh riêng, có một lợi thế, tài năng riêng của mình. Nếu lười nhác không chịu học hỏi, trau dồi hoàn thiện bản thân, hay chỉ biết tự thỏa mãn với những gì mình đang có hoặc đã đạt được thì muôn đời vẫn chỉ dậm chân tại chỗ, không thể đạt được đến độ uyên bác, tinh thông. Những người lười nhác thường sẽ dần thụt lùi so với xã hội, dễ trở thành kẻ thất bại vì không có chí tiến thủ.

Ngoài ra, mỗi người khi hành sự cũng cần phải giữ được tâm tính ôn hòa. Khi quá nóng nảy, mạo hiểm sẽ khó nghĩ được thông suốt, thiếu tỉnh táo dẫn đến đưa ra những quyết định sai lầm, có thể dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

#5. Viễn lự giả an, vô lự giả nguy

Dịch nghĩa: Người biết nhìn xa trông rộng sẽ được bình an, người vô lo vô nghĩ sẽ dễ gặp nguy hiểm

Dù ở trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng cần phải biết phân tích tình thế, biết nhìn xa trông rộng để bao quát được vấn đề, phải biết tính đến hệ quả của mỗi quyết định, tránh những sai lầm đáng tiếc xảy ra. 

Những quyết định nhanh chóng, nhất thời không có sự tính toán thường dễ dẫn đến sai lầm, đôi khi đem tới nguy hiểm khôn lường.  

#6. Thiếu tráng bất nỗ lực, lão đại đồ thương bi

Dịch nghĩa: Thời trẻ đầy sinh lực không gắng sức, khi già cả sẽ chỉ biết đau thương

Một trong những hối tiếc lớn nhất của đời người là khi còn trẻ, sinh lực tràn đầy lại không biết cố gắng thực hiện ước mơ, hoài bão của mình, chỉ mải chạy theo những đam mê, thú vui phù phiếm. Đến khi tuổi đã xế chiều, sức cùng lực kiệt, có luyến tiếc vì quãng thời gian tuổi trẻ hoài phí thì cũng đã muộn màng.

Chính vì thế, người trẻ phải biết tận dụng sức lực, trí tuệ để làm nên đại sự, phải cháy hết mình với khao khát tuổi trẻ, có như vậy mới sống trọn vẹn, sống không nuối tiếc.

#7. Thế lợi chi giao, nan dĩ kinh viễn

Dịch nghĩa: Kết giao nhờ quyền thế, lợi ích khó bền lâu 

Những mối quan hệ xây dựng dựa trên quyền thế hay sự lợi dụng lẫn nhau về lợi ích thì không bao giờ gắn bó, tồn tại được lâu dài. 

Đây là một vấn đề xảy ra trong xã hội từ xưa đến nay, thời nào cũng có, ở đâu cũng có. Điển hình như việc lợi dụng mối quan hệ quyền thế, tiền bạc hay xu nịnh để có được một vị trí, bất kể sự hạn chế về tài năng hay kinh nghiệm. 

Tuy nhiên, cũng cần phải nhớ rằng, “Tửu nhục bạn hữu”- hết rượu hết thịt rồi cũng hết bạn. Hết quyền, hết tiền, hết khả năng lợi dụng thì mối quan hệ kết giao cũng chẳng còn.  

#8. Phi học vô dĩ quảng tài, phi chí vô dĩ thành học

Dịch nghĩa: Không học sẽ không mở rộng được tài năng, học mà không có chí sẽ không có thành quả

Con người dù có tài mà không chịu học hỏi, trau dồi thì cũng chỉ là một viên ngọc không được mài dũa, không có giá trị. Nhưng người đi học, dùi mài kinh sử lại không xác định được chí hướng của mình, không biết nhìn xa trông rộng mà chỉ biết học cho có, học cho bằng người thì cũng chỉ như kẻ đi trong đêm tối, chẳng đem lại được thành quả gì. 

#9. Vấn chi dĩ thị phi nhi quan kỳ chí

Dịch nghĩa: Muốn xem xét chí hướng của một người phải hỏi người đó về chuyện thị phi, đúng sai phải trái.

Muốn đánh giá chí hướng của một con người, cần nhìn vào cách người đó nhận định về điều phải lẽ trái để biết được lập trường của họ. Kẻ không phân rõ đúng sai, lập lờ đen trắng ắt không phải người cương trực và không có chí lớn để có thể giao trọng trách. 

Ngược lại, người có lập trường kiên định, biết phân rõ phải trái, biết cách hành xử đạo đức ắt là người chính trực, có chí hướng cao xa và tấm lòng độ lượng, là người có thể tin cậy, cộng tác lâu dài.   

#10. Hữu nan, tắc dĩ thân tiên chi; hữu công, tắc dĩ thân hậu chi

Dịch nghĩa: Gặp khó, tự thân đi đầu; có công, tự thân lùi lại

Bậc trượng phu không ngại đương đầu với việc khó, luôn xông pha trước nhất, không màng danh lợi, không mưu cầu được tôn sùng, báo đáp. Như Triệu Vân thời Tam Quốc, dẫu luôn xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công hiển hách vẫn giữ được đức tính khiêm nhường, lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ. 

Đây là đức tính thời nào cũng cần có, cần phải được nêu cao. Nếu ai cũng chỉ sống cho mình trước tiên thì xã hội sẽ chỉ ngày càng đi xuống. 

#11. Đại sự khởi đầu nan, tiểu sự khởi đầu dị

Dịch nghĩa: Việc lớn bắt đầu khó, việc nhỏ bắt đầu dễ

Câu nói “Vạn sự khởi đầu nan” chính là bắt nguồn từ câu nói này của Gia Cát Khổng Minh. 

Phàm là những việc nhỏ thì chẳng cần phải chuẩn bị nhiều cũng hành sự dễ như trở bàn tay. Nhưng đã là việc lớn thì chẳng mấy khi thuận lợi, luôn gặp phải nhiều khó khăn trở ngại.

Đây cũng coi là một thử thách đối với người quân tử. Gặp khởi đầu gian khó mà không chùn chân nhụt chí, luôn giữ vững được tâm thế cũng như sự thông suốt mới có thể làm nên đại nghiệp. 

#13. Hỷ bất ưng hỷ vô hỷ chi sự, nộ bất ưng nộ vô nộ chi vật

Dịch nghĩa: Vui cũng không nên vui với việc không đáng vui, giận cũng không nên giận với cái không đáng giận

Cuộc đời là bể khổ. Con người trong cõi trần thế vui thì ít mà buồn đau, cơ cực thì nhiều, nên phải biết cách đối nhân xử thế sao cho hợp lý hợp tình, phải sống sao cho xứng đáng là bậc trượng phu, bậc chính nhân quân tử.

Những việc đáng vui hãy nên vui, những cái đáng giận hãy nên giận. Không nên chấp nhặt những điều nhỏ hay kẻ tiểu nhân, nên bao dung độ lượng nhưng vẫn phải giữ được sự nghiêm khắc, chừng mực. 

#14. Lâm chi dĩ lợi nhi quan kỳ liêm

Dịch nghĩa: Dùng lợi lộc, công danh để xem xét sự liêm chính của một người

Lợi lộc công danh luôn là những thứ có sức hút lạ kỳ, có thể đổi trắng thay đen, dễ dàng làm tha hóa con người. Vì thế, đây chính là phép thử hữu hiệu nhất để đánh giá sự liêm minh, chính trực của một người.

Bậc chính nhân quân tử sẽ không bị danh lợi, vật chất che mờ đôi mắt mà làm những điều trái với đạo đức lương tâm. Dù phải chịu cảnh cơ hàn cũng không đánh mất những phẩm chất đáng trân quý của mình.

#15. Túy chi tửu nhi quan kỳ tính

Dịch nghĩa: Khi say mới thấu tỏ nhân tính, lòng người

Bản chất của con người sẽ bộc lộ rõ nhất khi đã uống say- khi mà người ta chẳng còn đủ tỉnh táo để dựng lên lớp vỏ bọc hoàn hảo vẫn dùng để che mắt thiên hạ.

Nếu trong cơn men say vẫn cư xử chừng mực, vẫn giữ được tâm tính hiền lương thì chính là bậc quân tử tâm sáng như gương. Ngược lại, kẻ rượu vào lời ra, ăn nói lỗ mãng, xằng bậy, hành động vô phép vô nhân tính, ắt là kẻ tiểu nhân cần phải tránh xa.

Lời kết  

Những câu nói hay của Gia Cát Khổng Minh chính là những bài học, kinh nghiệm quý báu đúc kết từ mọi sự xảy ra trong cuộc đời của bậc thánh nhân. Nếu biết lĩnh ngộ, tiếp thu và học hỏi, nhất định sẽ khiến cuộc đời ta thay đổi tích cực. 

Hy vọng bài viết này sẽ đem lại cho bạn những thông tin thú vị và hữu ích. Chúc bạn sức khỏe, bình an!